احمد خزائی- این روزها در محافل خبری و رسانه‌ای موضوعی به نام FATF، پولشویی و مقابله با تامین مالی تروریسم می‌شنویم و در اینجا قصد داریم تا به زبانی ساده این موضوع و مفاهیم مربوط به آن را تبیین کنیم.
FATF مخفف Financial Action Task Force است که گروه ویژه اقدام مالی ترجمه شده است. این گروه ویژه اقدام مالی در سال ۱۹۸۹ توسط کشورهای عضو G7 تشکیل شده که از جمله کشورهای حاضر در G7 کشورهای صنعتی مانند فرانسه، آلمان، ایتالیا، کانادا، ژاپن، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا هستند.
هدف سازمان FATF یا همان گروه ویژه اقدام مالی، تعیین استانداردها و ترویج اجرای موثر اقدامات قانونی، نظارتی و عملیاتی برای مبارزه با پولشویی و مقابله با تامین مالی تروریسم و سایر تهدیدهای مربوط به یکپارچگی سیستم مالی بین‌المللی است.
چند سوال مهم در این زمینه مطرح می‌شود که به ترتیب قصد داریم آن‌ها پاسخ دهیم؛
یک: پولشویی چیست؟
دو: مقابله با تامین مالی تروریسم چیست؟
سه: FATF یا همان گروه ویژه اقدام مالی به چه دردی می‌خورد؟
سعی می‌شود تا به زبانی ساده به سوالات فوق پاسخ دهیم.
پاسخ به سوال اول: پولشویی یعنی چه؟
اگر به زبان ساده بخواهیم پاسخ دهیم می‌توان با ذکر مثالی موضوع را روشن کرد. برای مثال ممکن است فرد یا افرادی با اقدامات غیر قانونی مانند تولید مواد مخدر مقدار زیادی پول به دست می‌آورد ولی به دلیل غیرقانونی بودن درآمدشان، این فرد یا افراد تلاش می‌کنند تا با تاسیس شرکت‌های قلابی یا مرکزی خدماتی، وانمود کنند که این مقدار پول به دست آمده، از راه مشروع کسب شده است.
تعریف اصطلاح پولشویی را اینگونه بیان کرده‌اند: فعالیتی غیرقانونی که طی آن معاملات و درآمدهای نامشروع شکلی کاملا قانونی یافته و مشروعیت می‌یابند، به عبارت دیگر پول‌های کثیف و نامشروع ناشی از اعمال خلاف در همان کشور یا در کشورهای دیگر به پول‌های تمیز تبدیل شده و از اقتصاد غیررسمی وارد اقتصاد رسمی می‌شود.
گفته می‌شود اولین بار اصطلاح پولشویی (Money Laundering) اینگونه به وجود آمد که گروه آل‌کاپون‌ها که تحت نظر فردی به نام آل‌کاپون اقدام به اخاذی و زورگیری می‌کرده‌اند، برای قانونی نشان دادنِ راه کسب پول‌های به دست آمده، رخت‌شویی خانگی را راه اندازی می‌کنند تا نشان دهند که پول خود را از طریق فعالیت در این رخت‌شویی خانگی به دست آورده‌اند و اینگونه بوده که اصطلاح پولشویی به وجود آمده است.
پاسخ به سوال دوم: مقابله با تامین مالی تروریسم چیست؟
گروه های تروریستی برای خرید سلاح و تامین هزینه‌های جاری خود نیاز به پول دارند و این پول را از راه‌های مختلفی به دست می‌آورند. حال باید برای مبارزه با گروه‌های تروریستی راه‌هایی که گروه‌های تروریستی از طریق آن صاحب پول می‌شوند را مسدود کرد. می‌توان گفت کشورهای G7 به همین منظور سازمان بین دولتی FATF را ایجاد کرده‌اند.
پاسخ به سوال سوم: FATF یا همان گروه ویژه اقدام مالی به چه دردی می‌خورد؟
گروه ویژه اقدامی مالی یا همان FATF مدعی است قوانینی دارد که براساس آن اشخاص و شرکت‌ها باید به دولت‌های خود، نحوه به دست آوردن پول را توضیح دهند.
گروه ویژه اقدامی مالی یا همان FATF مدعی است، کارشناس‌هایی که دارد، وضعیت کشورهای مختلف را بررسی می‌کنند و در نهایت گزارشی را از میزان شفافیت و قوانین پولی و مالی کشورها را ارائه می‌کنند و در ضمن میزان ریسک پذیری سرمایه‌گذاری در کشورها را اعلام می‌کنند؛ به زبان ساده‌تر امکان سود و ضرر سرمایه‌گذاری در کشورها را بیان می‌کند.
گروه ویژه اقدامی مالی یا همان FATF مدعی است که می‌تواند برای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم توصیه‌هایی را به کشورهای عضو ارائه دهد تا کشورها این توصیه‌ها را تبدیل به قانون کرده و اجرا کنند.
کارشناسان FATF برای بررسی کشورها معیارهای متفاوتی دارند، از جمله اینکه آیا کشورها از میزان پولشویی در کشور خود با خبر هستند یا خیر؟ اگر کشورها از میزان پولشویی در کشور خود مطلع هستند، آیا قانونی برای مبارزه دارند؟ اگر قانونی برای مقابله با پولشویی دارند، چه مجازاتی برای مجرمین در نظر گرفته شده است؟. با توجه به این معیارها، FATF هر سال لیست سیاه کشورهای پرخطر برای سرمایه‌گذاری را ارائه می‌کند، همچنین نام کشورهایی که در مبارزه علیه پولشویی و تامین مالی تروریسم همکاری نمی‌کنند را نیز در لیست سیاه قرار می‌دهد.
ایران و FATF
نام جمهوری اسلامی ایران نیز در سال ۲۰۰۹ برای اولین بار در لیست سیاه FATF قرار گرفت و در سال ۲۰۱۶ گروه ویژه اقدام مالی یا همگان FATF درمورد ایران گزارشی را ارائه می‌دهد و عنوان می‌کند که ایران در رسیدگی به کاهش ریسک تامین مالی تروریسم شکست خورده و به موسسات مالی در مورد رابطه با ایران اخطار می‌دهد. به این ترتیب ایران حتی در لیست کشورهایی قرار می‌گیرد که توصیه می‌شود علیه آن‌ها اقدام مقابله‌ای انجام شود.
ایران پس از قرارگرفتن در این وضعیت، اقدامات جدیدی را آغاز می‌کند و با تصویب قوانین جدید، نظارت در بخش‌های مالی را افزایش می‌دهد.
در سال ۹۴ دولت لایحه قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم را به مجلس ارائه می‌کند و تصویب می‌شود. در این قانون، ایران تعریف خود را از تروریسم و فعالیت‌های تروریستی ارائه می‌کند.
یکی از اقداماتی که دولت روحانی انجام داد، تهیه لایحه "قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم" بود که لایحه آن در سال ۹۴ به مجلس فرستاد و مورد تصویب مجلس شورای اسلامی قرار گرفت. در این قانون ذکر شده "اعمالی که افراد، ملت‌ها، یا گروه‌ها و یا سازمان‌های آزادی‌بخش برای مقابله با اموری از قبیل سلطه ، اشغال خارجی، استعمار و نژادپرستی انجام می‌دهند، از مصادیق اقدام تروریستی موضوع این قانون نیست و تعیین مصداق گروه‌های تروریستی و سازمان‌های مشمول این تبصره بر عهده شورای عالی امنیت ملی است."
در پی این اقدام دولت روحانی، گروه ویژه اقدام مالی (FATF) در تاریخ چهارم تیر ۱۳۹۵ با انتشار بیانیه‌‌ای جدید، درخواست خود از کشورها برای انجام اقدامات مقابله‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران را به مدت یک سال به حالت تعلیق درآورد. اکنون باید منتظر بمانیم و ببینیم که سرنوشت پیوستن ایران به گروه ویژه اقدام مالی FATF چه می‌شود.
موافقان و مخالفان پیوستن ایران به FATF چه می‌گویند؟
در زمینه پیوستن و نپیوستن ایران به سازمان بین دولتی FATF موافقان و مخالفان داخلی مواضع خود را مطرح کرده‌اند.
مخالفان FATF معتقدند با پیوستن ایران به این سازمان بین دولتی اطلاعات نظام مالی کشور در اختیار اجنبی ها قرار می‌گیرد اما موافقان FATF معقتدند که FATF به سیاست‌ها، قوانین و مقررات مربوط می‌شود و کاری به تراکنش‌ها و معاملات داخلی ندارد، به بیان دیگر FATF اختیار قانون گذاری و نظارت بر اجرای قوانین را به کشورها می‌دهد.
مخالفان FATF معتقدند این سازمان بین دولتی وقتی از مبارزه با گروه‌های تروریستی صحبت می‌کند علاوه بر داعش و طالبان، گروه‌هایی مانند حزب الله لبنان را نیز تروریستی قلمداد می‌کنند، اما موافقان FATF معقتدند، لیستی که حزب الله لبنان را تروریستی می‌داند، لیست آمریکا است نه FATF. گروه‌های تروریستی از نظر FATF همان گروه‌هایی هستند که از سوی شورای امنیت سازمان ملل معرفی شده‌اند که شامل داعش، طالبان، القاعده و النصره می‌شود که جمهوری اسلامی ایران نیز این 4 گروه را تروریستی می‌داند.
مخالفان FATF معتقدند پس از پیوستن به این سازمان بین دولتی باید با افرادی که در لیست تحریم‌های آمریکا هستند، باید قطع رابطه کنیم، حتی اگر آن افراد از مسئولان جمهوری اسلامی ایران باشند. اما موافقان FATF معقتدند، که گروه ویژه اقدام مالی هیچ گاه نگفته که اعضای این سازمان باید از لیست تحریم‌های آمریکا تبعیت کنند و این دو مقوله از یکدیگر جدا هستند.
مخالفان FATF معتقدند، اگر اروپایی‌ها ریگی در کفش ندارند، چرا تاکید دارند که ایران باید به FATF بپیوندد تا 3 کشور اروپایی در برجام بمانند. اما موافقان FATF معقتدند، اروپایی‌ها هرگز چنین شرطی را مطرح نکرده‌اند بلکه زمانی که ایران در کنوانسیون‌های مربوط به مبارزه با پولشویی و مقابله با تامین مالی تروریسم نمی‌پیوندد؛ یعنی ضعفی دارد و همین امر نگرانی‌هایی را برای اروپایی‌ها ایجاد می‌کند.
نظر شما